اجرای ۱۳بسته طرح یاری موجب افزایش ۲۴درصدی قدرت خرید بازنشستگان در سال۱۳۹۹ شد

حفظ و ارتقای سطح کیفی زندگی بازنشستگان، به‌عنوان بخشی مهم از اقشار دارای درآمد ثابت، یکی از ضرورت‌ها و نیازها در جهت برقراری نظام جامع تامین و رفاه اجتماعی است. در این زمینه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طی سال‌های اخیر اقدامات مهمی را به اجرا درآورد که همسان‌سازی حقوق بازنشستگان و شاغلان در صدر این فهرست قرار می‌گیرد. بااین‌حال، صندوق بازنشستگی کشوری به‌عنوان دومین صندوق بیمه‌ای بزرگ کشور که بیش از یک‌ونیم میلیون حقوق‌بگیر را تحت پوشش خود دارد، علاوه بر اقداماتی که در جهت افزایش حقوق بازنشستگان و وظیفه‌بگیران در سال گذشته انجام داد، بسته‌های رفاهی مختلفی را هم تعریف و عملیاتی کرد. محمود مرتضایی فرد مدیرکل فرهنگی و اجتماعی صندوق بازنشستگی کشوری در این گفتگو به جزئیات این اقدامات که تحت عنوان بسته‌های «طرح یاری» ارائه شده، پرداخته است.

 

*افزایش نرخ تورم در سال‌های اخیر، فشار مضاعفی را بر گروه‌های دارای درآمد ثابت وارد کرده است که طبعا این فشار بر بازنشستگان که بخش قابل توجهی از آنان، توان مالی یا جسمانی برای اشتغال مجدد هم ندارند؛ بیش از دیگر حقوق‌بگیران است. صندوق بازنشستگی کشوری برای کاهش این فشارها چه اقداماتی صورت داده است؟

بله، همانطور که اشاره کردید افزایش نرخ تورم، مطالبات معیشتی و اقتصادی بازنشستگان را در سال‌های اخیر تشدید کرده است و البته، ریشه اصلی مساله به تصمیمات و سیاست‌های اقتصادی و بهبود فضای کلی اقتصاد برمی‌گردد تا نرخ تورم کاهش یابد و در نتیجه، حقوق و درآمد دارندگان درآمد ثابت و ازجمله بازنشستگان بتواند نیازهای معیشتی و رفاهی آنها را پوشش دهد که طبعا این موضوع، فراتر از دایره فعالیت و مسئولیت صندوق بازنشستگی کشوری است. بااین حال، توسعه کیفیت زندگی بازنشستگان و وظیفه‌بگیران تحت پوشش از جمله راهبردهای صندوق بازنشستگی کشوری در دوره مدیریت کنونی صندوق  بوده است. زمانی هم که در اوایل زمستان سال ۱۳۹۸ پیشنهاد مدیریت صندوق بازنشستگی کشوری از سوی آقای شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به اینجانب داده شد؛ برنامه و نقشه راهی را به ایشان ارائه کردم و در آنجا گفتم ما می‌خواهیم رضایت ذینفعان را حداکثر کنیم. در این جهت، باید یک اصلاحات ساختاری در صندوق صورت گیرد تا مجموعه فعالیت‌های آن شفاف شود و درنتیجه، از طریق درآمدزایی، سودآوری هلدینگ‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه، امکان پایداری منابع و بهبود اقتصادی فراهم شود. خوشبختانه در مدت بیش از ۱۶ ماهی که مسئولیت صندوق را برعهده دارم، گام‌های موثری در این جهت برداشته شده است. خوب است بدانید در سال ۱۳۹۸میانگین حقوق حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بازنشسته و وظیفه‌بگیر تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری بالغ بر ۲۸ میلیون ریال بود که با انجام دو مرحله همسان‌سازی و افزایش حقوق در سال ۱۳۹۹، این رقم به ۳۷ میلیون ریال افزایش پیدا کرد. با وجود این و با توجه به تنگناهای اقتصادی موجود، می‌دانیم که این مقدار حقوق کفاف تأمین همه نیازهای آنان را نمی‌دهد. علاوه بر این، اغلب بازنشستگان به عللی هم‌چون کهنسالی یا بیماری، امکان انجام فعالیت‌های اقتصادی را ندارند و به دلیل کمبود منابع، شمار زیادی از آنان در معرض آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی قرار گرفته‌اند. به همین خاطر، صندوق بازنشستگی کشوری به موازات پیگیری افزایش حقوق و همسان‌سازی حقوق بازنشستگان با شاغلان، سعی کرد تا با روش‌های گوناگون نسبت به بالا بردن قدرت خرید و بهبود وضع معیشتی بازنشستگان اقدام‌ کند که در این جهت، ارایه خدمات حمایتی و رفاهی در دستور کار قرار گرفت.

 

*آیا قبل از این، چنین خدماتی ارائه نمی‌شد؟

در دوره‌های مختلف مدیریتی صندوق بازنشستگی کشوری، خدماتی مثل تورهای مسافرتی، استفاده از اماکن و سالن‌های ورزشی، برخی تخفیف‌ها و… ارائه می‌شد؛ اما در این دوره، مجموعه فعالیت‌های خدماتی، اجتماعی و رفاهی در قالب بسته‌های طرح یاری تعریف شد که الگوی تازه‌ای از ایفای نقش صندوق بازنشستگی کشوری به‌عنوان یک نهاد حاکمیتی و واسط میان ارکان بازار بود. یعنی، صندوق نقش هماهنگ‌کننده میان سه رکن تولیدکننده یا خدمات‌دهنده (شرکت‌ها)، تامین‌کننده منابع مالی (بانک) و مصرف‌کننده (بازنشستگان و خانواده‌های آنها) را ایفا کرده است.

 

*این الگو نخستین بار چگونه عملیاتی شد؟

اولین بسته طرح یاری، ارایه تسهیلات قرض‌الحسنه خرید کالا به بازنشستگان کشوری بود که در آستانه نوروز سال ۱۳۹۹ با امضای تفاهم‌نامه‌ای میان صندوق بازنشستگی کشوری، بانک صادرات ایران و شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای رفاه به اجرا گذاشته شد. برپایه این طرح مقرر شد که این سه نهاد با مشارکت یکدیگر، در سه نوبت در سال و در هر نوبت ۱۲میلیون ریال تسهیلات قرض‌الحسنه خرید کالا در اختیار بازنشستگان کشوری و وظیفه‌بگیران همسر تک‌ورثه قرار دهند تا بتوانند کالاهای مورد نیاز خود را از ۷۵۰ فروشگاه رفاه در سراسر کشور تهیه کنند. بازپرداخت تسهیلات هم با حداکثر یک ماه تنفس، در چهار قسط مساوی با کارمزد دو درصد سالانه از محل حقوق بازنشستگان کسر می‌شود. اجرای این طرح، سه ویژگی کلیدی داشت: اولا، با وجودی که مجموع اعتبار در نظر گرفته شده برای اجرای هر نوبت این طرح بالغ بر ۴۳۲۰میلیارد تومان بود، کوچک‌ترین بار مالی برای  دولت نداشت. ثانیا، تسهیلات به صورت خودکار و از طریق سپهر کارت بانک صادرات ارایه می‌شد که این، همان کارتی بود که قبلا بازنشستگان حقوق خود را با آن دریافت می‌کردند. بنابراین، بازنشستگان نیاز به مراجعه، ثبت‌نام، دریافت کارت جدید و… هم نداشتند که این مساله، علاوه بر تسهیل روند کار، در شرایط کرونایی هم اهمیت ویژه پیدا کرد. نکته سوم، قرار دادن اعتبار در کیف پول طراحی‌شده بر روی کارت حقوق بود که برای اولین بار در کشور اجرایی شد که زمینه پشتیبانی مناسبی را برای خریدهای اساسی بازنشستگان ایجاد کرد که همین الگو، اخیرا با طراحی کارت جدید و واحد شناسایی و تراکنش‌های مالی بازنشستگان، توسعه هم پیدا کرد.

 

*تاکنون چند بسته طرح یاری تعریف شده است؟

تا پایان سال ۱۳۹۹، اداره‌کل فرهنگی و اجتماعی صندوق بازنشستگی کشوری با همکاری سایر ارکان سازمان، با امضای تفاهمنامه‌های مختلف ۱۳ بسته طرح یاری را تعریف و عملیاتی کرده است. در واقع، به طور میانگین ماهانه یک بسته جدید تعریف و عملیاتی شد که خوشبختانه، مورد استقبال ذینفعان صندوق (شامل بازنشستگان، تولیدکنندگان، خدمات‌دهندگان و تامین‌کنندگان مالی) هم قرار گرفته است. ضمن اینکه صندوق تلاش کرد که تقریبا همه شرکت‌ها و زیرمجموعه‌های خود را که تولیدکننده محصولات مصرفی یا خدماتی هستند که مستقیما می‌تواند مورد استفاده بازنشستگان و خانواده‌های آنان قرار گیرد، در قالب این طرح فعال کند.

 

*کمی درباره این ۱۳ بسته، توضیح دهید.

بسته اول، همانطور که اشاره شد ارائه اعتبار برای خرید کالا از فروشگاه‌های رفاه بود که هریک بازنشستگان طی سه دوره در سال ۱۳۹۹ تا ۳۶میلیون ریال می‌توانستند خرید اعتباری انجام دهند. بسته دوم، ارائه تخفیف ۱۲درصدی خرید از فروشگاه‌های کفش ملی سراسر کشور بود. سومین بسته، ارائه تخفیف ۳درصدی در فروشگاه‌های افق کوروش بود که البته برای محصولات پگاه (که از هلدینگ‌های تابعه صندوق بازنشستگی کشوری است) به‌عنوان بسته چهارم، ۱۸درصد تخفیف دیگر هم در فروشگاه‌های افق کوروش داده می‌شد و در واقع، خرید محصولات لبنی پگاه در این فروشگاه‌ها ۲۱درصد ارزان‌تر برای بازنشستگان تمام می‌شود. پنجمین بسته، ارائه طرح‌های بیمه‌ای بیمه ملت در اقساط ۱۱ ماهه و با تخفیف ۳۰ درصد به بازنشستگان و خانواده‌های آنان بود. در بسته ششم، تخفیف‌های ۳۵ تا ۵۰ درصدی در هتل‌های ایرانگردی و جهانگردی سراسر کشور را ارائه دادیم. هفتمین بسته که یکی از مهمترین بسته‌های طرح یاری بود، فراهم کردن امکان خرید ۳۰ تا ۵۰ میلیون تومانی لوازم خانگی گروه انتخاب با اقساط ۶۰ ماه و سود ۱۰ درصد بود که تاکنون نمونه مشابه آن در کشور انجام نشده بود. هشتمین بسته، ارائه تسهیلات ۳ و ۵ میلیون تومانی برای پایان‌نامه فرزندان بازنشستگان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است که یک مرحله پارسال انجام گرفت و مرحله دوم آن، هم‌اکنون در حال اجراست. نهمین بسته طرح یاری هم، آموزش و استخدام ۲۰۰۰ نفر از فرزندان بازنشستگان در ستاد و فروشگاه‌های افق کوروش بود که تعداد قابل توجهی هم برای آن ثبت‌نام کردند. دهمین بسته مربوط به هواپیمایی آسمان بود که آن هم، یکی از شرکت‌های تابعه صندوق بازنشستگی کشوری است. برپایه تفاهم‌نامه‌ای که در تیرماه ۱۳۹۹ با این شرکت به امضا رسید، مقرر شد کلیه ذی‌نفعان صندوق بازنشستگی کشوری بتوانند بلیت پروازهای داخلی و خارجی شرکت هواپیمایی آسمان را برای خود و یک نفر دیگر با ۱۰ درصد تخفیف خریداری کنند. دو بسته تسهیلاتی صندوق بازنشستگی کشوری هم مربوط به حضور عزیزان بازنشسته در بازار سرمایه بود. مورد اول، پس از ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری به نام «صندوق واسطه‌گری مالی یکم» (E.T.F.) بود که صندوق بازنشستگی کشوری نیز با ارائه تسهیلاتی به میزان ۱۰ میلیون ریال به بازنشستگان و وظیفه‌بگیران کشوری، امکان مشارکت و خرید سهام از صندوق واسطه‌گری مالی یکم و بهره‌مندی آنان از ظرفیت‌های موجود در بازار سرمایه را فراهم کرد. در مورد دوم، صندوق بازنشستگی کشوری تسهیلاتی را نیز برای خرید سهام ETF  «مدیریت ثروت» (با نماد اختصاری: مدیر) در نظر گرفت. این صندوق متعلق به خود صندوق بازنشستگی کشوری بود که سال گذشته در بورس عرضه اولیه شد و همان زمان، تسهیلاتی به میزان ۱۰ میلیون ریال به صورت اعتبار مالی در اختیار بازنشستگان کشوری قرار گرفت. آخرین بسته که همان بسته سیزدهم می‌شود نیز اواخر سال گذشته و با مشارکت امدادخودرو طراحی و اجرا شد که در قالب آن، بازنشستگان از خدمات تخفیفی و تقسیطی برای تامین لوازم یدکی و تعمیرات خودروهای خود بهره‌مند می‌شوند.

 

*برآوردی دارید که مجموعا این طرح، چه میزان به اقتصاد و معیشت بازنشستگان کمک کرده است؟

البته، همانطور که می‌دانید این طرح‌ها اختیاری است و ممکن است ما بازنشستگانی داشته باشیم که از هیچ‌یک از این طرح‌ها و خدمات استفاده نکرده باشند. بااین حال، برآوردی که ما داشته‌ایم مخصوصا درباره خریدهای اعتباری و تخفیف‌هایی که درباره کالاهای مصرفی شامل حال بازنشستگان می‌شود، این طرح توانسته تا ۲۴درصد قدرت خرید بازنشستگان را افزایش دهد.

 

*استقبال بازنشستگان از این طرح به چه شکل بوده است؟

بازنشستگان استقبال زیادی داشته‌اند که این موضوع، در آمار فروش شرکت‌هایی چون پگاه، کفش ملی، بیمه ملت و همینطور فروشگاه‌های رفاه و افق کوروش که هر بار تفاهمنامه خود را تمدید کرده‌اند، مشخص است. یا در مورد خرید اقساطی لوازم خانگی، میزان استقبال و سفارش‌ها به حدی بود که کارخانه تولیدکننده در مورد بسیاری کالاها، خیلی سریع با عدم موجودی کالا مواجه شد و سفارش‌ها در نوبت قرار گرفت. البته، جا دارد در اینجا اشاره کنم که بسترسازی اجرای هریک از این طرح‌ها و نیز اطلاع‌رسانی، ایجاد زیرساخت‌های نرم‌افزاری، امضای تفاهم‌تامه‌ها و… نیازمند اختصاص وقت و انرژی زیادی درون مجموعه صندوق بوده است. ضمن آنکه همه این طرح‌ها از طریق درگاه خدمات الکترونیکی صندوق بازنشستگی کشوری و بدون نیاز به مراجعه حضوری بازنشستگان ارائه می‌شود که هم مایه تکریم این عزیزان و صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌های آنان شده و هم در شرایط کرونایی و با توجه به سالمند بودن بازنشستگان عزیز، اهمیت ویژه داشته است.