مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری اعلام کرد: بهبود معیشت بازنشستگان با تشکیل صندوق‌های بازنشستگی مکمل
ضرورت اصلاحات نظام بازنشستگی در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سیستم بازنشستگی ایران، از سیستم PAYG یا سیستم توازن درآمد با هزینه و از نوع مزایای معین (DB) پیروی می‌کند. با توجه به روند افزایش جمعیت سالمندان در سال‌های آینده و تغییر در هرم جمعیتی، به گونه‌ای که نسبت سالخوردگان به افراد شاغل افزایش می‌یابد، این سیستم با مشکل مواجه خواهد شد و از این رو انجام اصلاحات بازنشستگی ضروری به نظر می‌رسد.
در این نظام کسور بازنشستگی شاغلان، صرف پرداخت حقوق بازنشستگان دوره‌های قبل می‌شود. بنابراین، انجام اصلاحاتی که بتواند ثبات و پایداری مالی طرح‌های بازنشستگی را حفظ کند و از عدم تعادل در صندوق‌های بازنشستگی جلوگیری کند، الزامی است؛ به موقع اقدام نکردن در این زمینه می‌تواند عواقب بسیار خطرناکی برای جامعه و اقتصاد ایران به همراه داشته باشد.
خانم عطاریان! چه عواملی این نبود تعادل را تشدید می‌کنند؟
وقتی منابع صندوق‌ها با مصارف آن در تراز نباشد، نداشتن تعادل و ناپایداری در صندوق‌ها را موجب می‌شود، بنابراین پایین بودن سن بازنشستگی و تناسب نداشتن آن با سن امید به زندگی، از جمله عوامل کلیدی ناپایداری منابع و مصارف در صندوق‌های بازنشستگی است. هم‌اکنون سن امید به زندگی در بیشتر نقاط جهان از جمله ایران افزایش یافته است، در چنین شرایطی که بیشتر کشورها سن بازنشستگی را هماهنگ باتغییرات جمعیتی افزایش داده‌اند، سن بازنشستگی در کشور ما همچنان پایین است. به‌عنوان نمونه میانگین سن بازنشستگی در صندوق بازنشستگی کشوری در حال حاضر حدود ۵۲ سال است. این مسأله موجب شده است که از یک سو مشترکان صندوق سال‌های کمتری حق بیمه پرداخت کنند و از سوی دیگر سال‌های بیشتری مزایای بازنشستگی دریافت کنند. به عبارت دیگر، تعداد سنوات بیمه‌پردازی از مهمترین و نخستین منابع درآمد صندوق‌های بازنشستگی در ایجاد اندوخته بیمه‌شدگان برای استفاده در دوران مستمری‌بگیری است. میزان این شاخص در ایران و در صندوق بازنشستگی کشوری حدود ۲۹ سال است که در مقایسه با سایر کشورهای دنیا عدد بسیار کمتری است. از سویی، مستمری بازنشستگی که در برخی کشورها براساس ۳ یا حتی ۵ سال آخر خدمت مورد محاسبه قرار می‌گیرد، در ایران براساس متوسط حقوق ۲ سال نهایی اشتغال فرد محاسبه می‌شود یعنی میان میزان پرداخت حق بیمه در طول مدت بیمه‌گذاری و میزان دریافت مستمری به علت محاسبه میزان حق بیمه براساس متوسط ۲ سال آخر ارتباط مالی وجود ندارد. این مورد نیز از جمله عوامل ایجاد عدم تعادل میان منابع و مصارف صندوق‌ها و از جمله صندوق بازنشستگی کشوری است.
در صندوق‌های بازنشستگی نسبت پوشش حمایتی که از شاخص‌های مهم و اساسی برای کنترل عملکرد صندوق‌ها است، چگونه است؟
این نسبت، بویژه در صندوق تامین اجتماعی و بازنشستگی کشوری در حال افزایش بوده است. به طوری که در مقابل کاهش شدید تعداد شاغلان صندوق بازنشستگی کشوری، تعداد مستمری‌بگیران در مقایسه با سال۶۵ بیشتر از ۷ برابر شده است؛ این مسأله نه تنها موجب کاهش منابع دریافتی صندوق که حاصل حق بیمه‌ها است بلکه از سویی دیگر موجب افزایش مصارف صندوق شده است. اضافه می‌کنم که بازنشستگی زودهنگام همانطور که پیش از این هم اشاره شد، در زمره مهمترین و عمده‌ترین عوامل بحران‌زای نظام‌های بازنشستگی است که افزایش مصارف صندوق‌ها را به‌دنبال خواهد داشت، اما تصمیم‌گیری در زمینه تبعات اجرایی بازنشستگی زودهنگام از ابعاد مختلف موضوع نیازمند بررسی دقیق و موشکافانه است.
پیشنهاد شما برای رفع مسائل ذکر شده چیست؟
صندوق بازنشستگی کشوری امیدوار است با همدلی و همیاری همه مسئولان کشور بویژه در دوره جدید بتواند در زمینه گسترش و ارائه خدمات مطلوب به بازنشستگان و ارتقای جایگاه اجتماعی و حفظ شأن و منزلت و کرامت آن‌ها به گونه‌ای گام بردارد تا اقدامات به‌عنوان نمونه انجام شده به افزایش رفاه اجتماعی منجر شود؛ باید در بودجه کل کشور اعتبارات لازم، همچون پرداخت مطالبات صندوق بازنشستگی کشوری از سوی دولت، یا پرداخت بهنگام حقوق بازنشستگان و مستمری‌بگیران پیش‌بینی شود، همچنین فراهم آوردن شرایط تشویقی برای تشکیل پس‌اندازهای بازنشستگی یعنی تشکیل صندوق‌های بازنشستگی مکمل نیز می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد و از همه مهمتر تغییر قوانین و مقررات مرتبط با امور بازنشستگی در زمینه استقرار ضوابط مبتنی بر ساز و کار بیمه‌ای شامل:
* متناسب‌سازی سن بازنشستگی با سن امید به زندگی
* تجدیدنظر در شرایط بازنشستگی‌های زودهنگام
* متناسب شدن کسور پرداختی با حقوق بازنشستگی و در نهایت استقرار نظام جامع چندلایه است.
این نظام از رویکردهایی است که مورد تایید مجامع بین‌المللی بوده و در سال‌های اخیر در کشور ما نیز مورد توجه واقع شده و سعی دارد با ایجاد تنوع در نحوه تامین مالی طرح‌ها نحوه مدیریت آن‌ها و نحوه ارائه مزایا، ریسک‌های متضمن طرح‌های بازنشستگی را کاهش داده و از مزایای هر یک استفاده کند. تدوین چنین نظامی، کاری بسیار دشوار و زمانبر بوده که نیازمند عزمی جدی و مبتنی بر شناخت عمیق بر پایه مطالعات و پژوهش‌های مستمر در این زمینه است؛ به هر حال، توفیق در همه این انتظارات از یک سازمان بیمه‌ای بزرگ همچون صندوق بازنشستگی کشوری در گرو مسائل بسیاری مانند توان مالی، مدیریت صحیح، شناخت جزئیات مسائل پیش رو و سپس اعمال راه‌حل‌های برون‌رفت از آن خواهد بود.
