خانه امید گرگان، گلستانِ بازنشستگان
با جستجو در محیط اطرافمان متوجه می‌شویم که در فضاهای شهری برای کودکان پارک کودک و مهدکودک، و برای نوجوانان، جوانان و بزرگسالان مراکز مختلف آموزشی، فرهنگی و ورزشی به‌وفور دیده می‌شود اما برای سالمندان اماکن فرهنگی و اجتماعی تخصصی چندانی به چشم نمی‌خورد. از این رو توسعه خانه‌های امید، به‌عنوان مأمنی برای بازنشستگان که در آن انگیزه دوباره زیستن می‌یابند، راهکار مناسبی برای تخصیص فضاهایی متفاوت به سالمندان است. بنابراین مسئولان که خود روزی وارد دوران بازنشستگی می‌شوند باید از هم‌اکنون برنامه‌ریزی مدونی برای این مهم داشته باشند.
مدیر صندوق بازنشستگی کشوری در استان گلستان می‌گوید: «خانه امید گرگان در اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۹ به بهره‌برداری رسیده و تاکنون با ارائه خدمات متنوع اجتماعی و فرهنگی توانسته احساس طردشدگی و ازکارافتادگی را از بازنشستگان دور کند.»
استان گلستان ۲۵ هزار و ۷۲۴ بازنشسته و وظیفه‌بگیر دارد که از این تعداد ۱۵ هزار و ۸۶۴ بازنشسته مرد و ۵ هزار و ۵۸۴ بازنشسته زن و مابقی وظیفه‌بگیر هستند. جمعیت بازنشستگان بالای ۶۰ سال این استان ۱۱ هزار و ۵۵۸ نفر و زیر ۶۰ سال ۹ هزار و ۸۹۰ نفر است.
خیران پیشکسوت، هر شهر یک خانه امید
رضا جعفری، مدیر صندوق بازنشستگی کشوری در استان گلستان، خبر جالبی درباره رونق خانه‌های امید در این استان دارد. وی اعلام کرد: «هیئت مؤسس ۹ نفره خیرین پیشکسوت تشکیل شده است و به‌زودی مجوز فعال کردن آن برای فعالیت در خانه امید گرگان از استانداری دریافت می‌شود تا با کمک خیران در هر شهر یک خانه امید و یک درمانگاه ویژه بازنشستگان ساخته شود.»
جعفری با بیان اینکه تشکل خیران پیشکسوت، اهدافی همچون تورگردانی، ساخت استخر، درمانگاه تخصصی و دندانپزشکی ویژه بازنشستگان را دنبال می‌کند، گفت: «با توجه به ضرورت تأمین رفاه حال بازنشستگان، یک خانه امید در شهر گرگان کافی و جوابگوی نیازهای این قشر نیست و باید تعداد بیشتری خانه امید ساخته شود؛ بنابراین قرار است در هر شهرستان یک خانه امید با کمک خیران ساخته شود. برای اختصاص زمین برای این منظور هماهنگی‌های لازم با استانداری و شهرداری‌ها انجام می‌شود.»
وی با اشاره به وجود ۱۴ شهرستان در استان گلستان اظهار داشت: «هدف این تشکل خیر در ابتدا ساخت خانه امید و سپس ساخت یک استخر در هر شهرستان برای بازنشستگان است؛ همچنین دانشگاه علوم پزشکی استان نیروی انسانی درمانگاه‌های خیریه ویژه بازنشستگان را تأمین می‌کند.»
جعفری با بیان اینکه هدف از فعالیت خانه‌های امید تأمین سلامت جسمی و روحی بازنشستگان است، افزود: «یکی از مسائل اساسی بازنشستگان پر کردن اوقات فراغتشان است. به همین منظور بعد از ساختن خانه امید شهرستان کلاله، با همکاری فرمانداری و صندوق بازنشستگی کشوری، ساخت خانه امید شهرستان گنبد را در برنامه‌های عمرانی خود گنجانده‌ایم.»
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان نیز با اشاره به ضرورت ساخت خانه امید در سایر شهرستان‌های استان گلستان، گفت: «توسعه خانه‌های امید را با همکاری شهرداری و شورای اسلامی شهر و مسئولان صندوق بازنشستگی کشوری در استان دنبال خواهیم کرد تا شاهد تحرک و نشاط اجتماعی بازنشستگان باشیم؛ در این میان مدل موفق خانه امید گرگان نیز به دستگاه‌های مرتبط برای الگوبرداری معرفی می‌شود.»
چراغ‌علی ادامه داد: «استانداری آمادگی لازم را دارد تا همزمان با آغاز کار دوره جدید شوراهای اسلامی شهر، مدل مشارکتی خانه امید گرگان را، که با همکاری شهرداری و صندوق بازنشستگی کشوری ساخته شده، در نشستی مشترک معرفی کند و شوراها را برای همکاری در احداث این اماکن فرهنگی در شهرستان‌های ۱۴گانه استان گلستان ترغیب کند.»
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان بیان داشت: «در شهرستان کلاله احداث مشارکتی خانه امید به صورت ۶۰ درصد فرمانداری و با همکاری خیرین و ۴۰ درصد از محل اعتبارات صندوق بازنشستگی کشوری و تأمین زمین از سوی شهرداری در دستور کار قرار گرفته است. به همین منظور، مصوبه‌ای برای استقبال شوراهای اسلامی سایر شهرستان‌ها در امدادرسانی به ساخت این اماکن فرهنگی تصویب می‌شود تا ساخت این خانه‌ها سرعت یابد.»
وی افزود: «برای ساخت خانه امید شهرستان گنبد اگر صندوق بازنشستگی کشوری مشارکت کند استانداری گلستان، فرمانداری و شهرداری نیز آمادگی لازم را برای همکاری دارند؛ چراکه معتقدیم با برگزاری همایش‌هایی همچون تکریم ۹۰ساله‌ها در این اماکن فرهنگی، می‌توانیم محلی را برای پیوند نسل جدید و نسل گذشته رقم بزنیم.»
امروز شرایط به گونه‌ای است که نهاد خانواده به دلیل تغییر روند زندگی و نداشتن وقت و غفلت از بزرگان خود، اسباب افسردگی آنان را فراهم می‌سازد. اندیشمندان جامعه‌شناسی معتقدند که توجه به مراکز اجتماعی سالمندان همانند خانه‌های امید، به دلیل انفجار جمعیت سالمند، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای سلامت جوامع سالمندی است؛ به طوری که خانه‌های امید با ارائه آموزش‌های صحیح در زمینه چگونگی برخورد با بازنشستگان و مهیا کردن رفاه و آسایش آنان برای حضور در اجتماع، علاوه بر اینکه موجب حفظ عزت و احترام سالمندان می‌شوند، از واسپاری و افزایش جمعیت آنان در مراکز سالمندی نیز می‌کاهند.
بازنشستگان بازوی مشورتی دستگاه‌های دولتی
عبدالرضا چراغ‌علی، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان، در گفتگو با خبرنگار اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل صندوق بازنشستگی کشوری، با تأکید بر لزوم استفاده از بازنشستگان نخبه و باتجربه صندوق بازنشستگی در نهادهای مختلف به‌عنوان بازوی مشورتی، گفت: «این مسئله در قالب مصوبه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد. از همین رو، صندوق بازنشستگی کشوری می‌تواند در هر رشته تخصصی ۵۰ بازنشسته باتجربه و فرهیخته را به استانداری معرفی کند تا به‌عنوان مشاوران نهادهای مختلف از آنان بهره ببرند و تجارب این پیشکسوتان به نسل جوان جامعه منتقل شود.»
وی با اشاره به سند حقوق شهروندی افزود: «در متن این سند به حقوق سالمندان و بازنشستگان کمتر توجه شده است در صورتی که با توجه به آمار، مسئله کشور ایران در چند دهه آینده سالمند شدن جمعیت است؛ بنابراین از هم‌اکنون باید دوراندیشی کرد و با ارتقای شاخص‌ها، نرم‌های مطلوب جامعه سالمندی را افزایش داد.»
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان با بیان اینکه حضور نمایندگان صندوق بازنشستگی کشوری در این نشست این ایده را به ما داد که مبحث سالمندان را در کارگروه سلامت استان از این به بعد پررنگ‌تر ببینیم، گفت: «به‌زودی در این کارگروه بخشی را به سلامت سالمندان اختصاص می‌دهیم و برنامه‌های نشاط‌آوری با هدف ارتقای تندرستی آنان در نظر خواهیم گرفت؛ همچنین سازمان‌های مردم‌نهادی را که در زمینه سلامت سالمندی می‌توانند کمک کنند جذب می‌کنیم و جامعه هدف آنها را سالمندان قرار می‌دهیم.»
در خانه‌های امید فضای فرهنگی و اجتماعی و رفتار مناسب با بازنشستگان کمک کرده که با صبر و بردباری بیشتری عمل کنند. خانه‌های امید ارتباط با بازنشستگان را با حفظ ارزش و احترام به آنان ترویج کرده است و نگرش ترحم‌آمیز و تحقیرآمیز را در برخورد با بازنشستگان با آگاهی‌بخشی کاهش داده است. حمایت رسمی از بازنشستگان در خانه امید آسودگی خاطر آنان را به دنبال داشته و نگاه انسانی، ارزشی و احترام‌آمیزی برای آنان ایجاد کرده است.
حسین گلریز، که خود بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی است و مدیریت خانه امید بازنشستگان شهر گرگان را از اردیبهشت ۱۳۸۹ تاکنون به صورت افتخاری انجام می‌دهد، گفت: «اتاق پزشک با ویزیت رایگان، کتابخانه، کافه‌تریا، دفتر تورهای گردشگری، کلاس‌های آموزشی زبان انگلیسی، طب سنتی و موسیقی، حافظ‌خوانی، غرفه‌های بیمه خودرو، کارآفرینی، و آلزایمر برای رفاه حال بازنشستگان و خانواده‌شان در خانه امید دایر است.»
وی با بیان اینکه فعالیت‌های خانه امید ازجمله برخورداری از محیط گرم و هم‌صحبت و امکانات رفاهی برای بهبود روانی بازنشستگان تدوین شده است، ادامه داد: «داشتن هم‌صحبت، تفریح و نشاط در خانه امید گرگان برای بازنشستگانی که کمتر امکان سفر دارند به آنان روحیه و امید به زندگی بخشیده است. آموزش‌های مناسبی همچون کلاس‌های آموزش آلزایمر، تغذیه و ورزش کیفیت زندگی آنان را ارتقا بخشیده و افسردگی آنان را کاهش داده است.»
گلریز با اشاره به انجام ورزش‌های مختلفی چون ایروبیک، پیلاتس و یوگا در سالن چندمنظوره خانه امید گرگان بیان داشت: «فعالیت ورزشی در دوران بازنشستگی از دوره جوانی مهم‌تر است، چراکه ورزش باعث افزایش طول عمر، کاهش خطر زمین خوردن و شکستگی استخوان‌ها، کاهش فشارخون، افزایش تاثیر داروها و بهبود دیابت و بیماری‌های ریوی می‌شود.»
وی ادامه داد: «مهم‌ترین مشکلی که در حال حاضر بازنشستگان گرگانی با آن مواجه‌اند، نحوه ثبت‌نام سفرهای سالانه است. از زمانی که ثبت‌نام از طریق سایت انجام می‌شود به دلیل محدودیت‌هایی که بازنشستگان برای برقراری ارتباط با تکنولوژی دارند نمی‌توانند به‌موقع ثبت‌نام کنند، از این رو ظرفیت سهمیه سفرها برای استان گلستان پایین آمده است. بنابراین پیشنهاد می‌شود سهمیه سفرها به استان‌ها داده شود تا در بازه زمانی مشخصی ثبت‌نام بازنشستگان انجام شود.»
گلریز گفت: «بازنشستگانی که خود محدودیت‌هایی برای سفر دارند و نمی‌توانند از این امتیاز بهره‌مند شوند تقاضا دارند که همسر یا فرزندانشان به جای آنان از سفرهای سیاحتی و زیارتی استفاده کنند. بنابراین از مسئولان صندوق بازنشستگی کشوری می‌خواهیم در این زمینه چاره‌اندیشی و برنامه‌ریزی کنند.»
گلریز بیان داشت: «پنج‌شنبه هر هفته از طرف خانه امید به دیدار دو بازنشسته جانباز، خانواده شهید یا بیمار می‌رویم و این مسئله به آنان روحیه می‌دهد. از دوران خدمت بازنشستگان و خاطرات آن دوران صحبت می‌کنیم تا روحیه و انگیزه مفید بودن پیدا کنند؛ همچنین در برخی مواقع به بازنشستگانی که کمتر برخوردار هستند با هدف کمک مالی کارت هدیه می‌دهیم.»
وی اظهار داشت: «تقاضا داریم برای مدیران خانه‌های امید سراسر کشور همایشی برگزار شود تا با دور هم جمع شدن و انتقال تجارب به همدیگر بتوانند در مدیریت این مراکز موفق‌تر عمل کنند. همچنین بازدید از خانه‌های امید دیگر استان‌ها برای ارتقای کارکرد پیشنهاد می‌شود.»
مدیر صندوق بازنشستگی کشوری در استان گلستان با بیان اینکه سن بازنشستگی سن هزینه است، افزود: «از سالن چندمنظوره ۳۰۰ نفره خانه امید به‌عنوان تالار پذیرایی برای ولیمه‌ها، جشن‌های عروسی و تولد فرزندان بازنشستگان استفاده می‌شود. در برنامه عمرانی پیش رو، تالار این سالن توسعه می‌یابد و بزرگ‌تر می‌شود و در طبقه زیرین آشپزخانه و در طبقه فوقانی آن مهمانسرا ساخته می‌شود تا از هزینه‌های جاری بازنشستگان کاسته شود.»
زمانی که فرد از امور کاری خویش بازنشسته می‌شود و وظیفه و مسئولیت اداری برعهده ندارد، افسردگی ناشی از ناکارآمدی تهدیدی بزرگ به شمار می‌رود. لذا یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد خانه‌های امید و توسعه این‌گونه فضاها، ایجاد محیطی مطلوب برای رشد شخصیت بازنشستگان است. سالمندان احتیاج دارند در جامعه حضور یابند و تفریحات خاص خود را داشته باشند. از این رو ایجاد فضاهایی همچون خانه‌های امید، که دارای کلاس‌های آموزشی هستند و بازنشسته می‌تواند در آنها تجارب خود را در اختیار دیگران قرار دهد، راهکاری مناسب برای ارتقای کیفیت زندگی آنان است.
چراغ‌علی، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گلستان، با بیان اینکه اجرای برنامه‌های شاد در تفرجگاه‌ها به طور خاص برای جامعه سالمندی با هدف تحرک و نشاط اجتماعی مد نظر است، اظهار داشت: «توجه به نشاط اجتماعی، جامعه سالمندی را در کارگروه‌های اجتماعی فرمانداری به‌عنوان یک اصل قرار داده تا برنامه‌های بانشاط در شهرستان‌های ساحلی ساقلی، گومیشان، ترکمن و بندر گز به صورت ماهانه و مستمر برای بازنشستگان برگزار شود.»
گزارش: مینا شیروانی ناغانی
