خانه امید کرمان و ترسیم آینده‌ای امن برای بازنشستگان
با پیشرفت علم بهداشت و گسترش آن هر سال بر شمار سالمندان افزوده می‌شود. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۲۰ به ازای تولد هر کودک ۱۵ سالمند ۶۵ساله و بالاتر در کشورهای توسعه‌یافته وجود دارد. در همین حال، در کشورهای درحال‌توسعه همانند ایران به ازای تولد هر کودک دو سالمند ۶۵ ساله و بالاتر وجود دارد؛ از این رو توسعه اماکن فرهنگی و اجتماعی همانند خانه‌های امید ترسیم آینده‌ای امن برای بازنشستگان محسوب می‌شود که باید در دستور کار دولت‌ها قرار بگیرد.
در کشورهای مختلف فعالیت بازنشستگان با تغییر الگوی زندگی آنان همراه است. آنان شهر، فضا و محیط را تغییر می‌دهند و به اماکن خوش‌آب‌وهوا و کم‌هزینه مهاجرت می‌کنند. در ایران با توجه به وضعیت جامعه، بازنشستگان کمتر به علایق خود توجه می‌کنند و توان تغییر الگوی زندگی را ندارند، از این رو بیشتر اوقات فراغتشان را در پارک‌ها می‌گذرانند و مسائل مادی این امکان را به آنان نمی‌دهد که زیاد سفر کنند.، بنابراین ساخت «خانه امید» در پارک‌ها باعث شده بازنشستگان محلی امن برای گذران اوقات فراغت داشته باشند. ساخت خانه امید بازنشستگان کرمان در بوستان مادر، و پیگیری ساخت مجموعه ورزشی بازنشستگان در بوستان شهید باهنر برگ جدیدی برای بازنشستگان کرمانی است.
در استان کرمان ۴۸ هزار و ۶۵۰ بازنشسته و وظیفه‌بگیر وجود دارد که از این تعداد ۴۰ هزار و ۶۱۷ نفر بازنشسته تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری هستند؛ به طوری که ۴۱ درصد معادل ۱۶ هزار و ۸۵۱ بازنشسته کمتر از ۶۰ سال سن دارند و ۵۹ درصد معادل ۲۳ هزار و ۷۶۶ بازنشسته بالای ۶۰ سال سن دارند.
مدیر صندوق بازنشستگی کشوری در استان کرمان با بیان اینکه خانه امید با برنامه‌های متنوع فرهنگی، آموزشی و اجتماعی به محلی برای ایجاد تعاملات جدید بین جامعه بازنشستگی تبدیل شده است، گفت: «خانه امید، اعتماد اجتماعی بین بازنشستگان و مسئولان را ارتقا بخشیده است و این سرمایه اجتماعی که از این طریق برای صندوق بازنشستگی کشوری رقم خورده از اهمیت زیادی برخوردار است.»
محمد ابراهیم خادمی با توجه به جمعیت رو به افزایش بازنشستگان، با تأکید بر توسعه خانه‌های امید، افزود: «تعداد بیشتری خانه امید باید در شهر و استان کرمان ساخته شود. هم‌اکنون تا وضعیت ایده‌آل فاصله زیادی داریم، چراکه برای همه بازنشستگان امکان فعالیت در یک خانه وجود ندارد، در صورتی که نیاز به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی برای جامعه بازنشستگان بسیار ضروری‌تر از نیازهای مادی است. در حال حاضر، تنها فضای امن و استانداردی که برای بازنشستگان وجود دارد همین خانه امید است. شهرستان‌های رفسنجان، سیرجان، بافت، بم، بردسیر و شهر بابک شرایط ساخت خانه امید به‌خصوص شاخص جمعیتی را دارند. مکاتبات لازم با مسئولان انجام شده و انتظار می‌رود با حمایت ویژه، روند گرفتن مجوز و تخصیص اعتبارات در این شهرستان‌ها سرعت بگیرد.»
وی با بیان اینکه استفاده از خدمات داوطلبانه بازنشستگان در خانه‌های امید نیاز به برنامه‌ریزی دارد، اظهار داشت: «بازنشستگان به‌عنوان صاحبان تجربه و پیشکسوتان کار و تلاش، دارای جایگاه ارزشمندی هستند. از این رو، باید زمینه‌های لازم برای استفاده از تجارب ارزنده آنان فراهم شود. مدیریت صندوق بازنشستگی کشوری در کرمان سعی دارد امکانات و مکان‌هایی همانند خانه‌های امید برای استفاده از تجربیات و خدمات داوطلبانه بازنشستگان فراهم کند. اگر بتوانیم در این زمینه موفق عمل کنیم این تجربه می‌تواند به الگوی مناسبی در دیگر حوزه‌ها تبدیل شود.»
وی با بیان اینکه مسئولان در تهران باید برای اطلاع‌رسانی امکان استفاده از شماره تلفن همراه بازنشستگان را در اختیار استان‌ها قرار دهند، گفت: «برای اطلاع‌رسانی تورهای گردشگری به شماره موبایل بازنشستگان دسترسی نداریم در صورتی که بهترین کانال ارتباطی با جامعه بازنشستگان است.»
بر اساس تحقیقات، یکی از راه‌های مؤثر و ضروری برای پیشگیری از انواع بیماری‌های روحی، روانی و جسمانی، انجام حرکات ورزشی و تفریحات سالم است. از این رو فقر حرکتی باعث بروز بیماری‌های مزمن و هزینه‌های گزاف درمانی در سن بازنشستگی می‌شود. به همین دلیل یکی از روش‌های ساده جلوگیری از بیماری‌های این سن، ورزش است. ورزش و تمرینات جسمانی موجب افزایش حجم عضلات می‌شود و این امر به‌نوبه خود باعث می‌شود فیزیولوژی بدن قوی‌تر عمل کند. همچنین ورزش بازنشستگان موجب افزایش توان و قدرت آنان، افزایش میزان متابولیسم، تحمل قند خون، کاهش کلسترول، تنظیم حرارت بدن و تراکم استخوان می‌شود.
مدیر صندوق بازنشستگی کشوری در استان کرمان، با اشاره به اهمیت ورزش بازنشستگان، تکمیل سالن چندمنظوره خانه امید در بوستان شهید باهنر را ضروری عنوان کرد و گفت: «سالن چندمنظوره بازنشستگان کشوری استان کرمان با زیربنای یک هزار و ۵۰ متر جزو برنامه‌های توسعه‌ای خانه امید است و تاکنون ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. هلدینگ عمران و ساختمان، عملیات ساخت و تکمیل این سالن را با اعتبار ۸۰۰ میلیون تومان در دستور کار خود قرار داده است و استانداری نیز قبلاً از محل اعتبارات استانی به تعهدات مالی خود در این زمینه عمل کرده است.»
مدیرکل امور اجتماعی استانداری کرمان با بیان اینکه تحرک و شادی دوقلوهایی دوست‌داشتنی برای تمام جامعه به‌خصوص جامعه سالمندی هستند، گفت: «باید به سمت برگزاری المپیک بازنشستگان برویم تا نتیجه سلامت روحی، روانی، جسمی و کاهش هزینه‌ها را در جامعه شاهد باشیم. استانداری برای اجرای برنامه‌های ورزشی همکاری لازم را با صندوق بازنشستگی کشوری می‌کند؛ اما باید صندوق در این زمینه مطالبه‌گری کند. در حال حاضر نیز برای اجاره نیم‌بهای استخرها و سالن‌های ورزشی استانداری با هدف ارتقای ورزش بازنشستگان آمادگی کامل وجود دارد.»
زهرا موسی‌پور با بیان اینکه جامعه سالمند ایران در دهه‌های آینده افزایش خواهد یافت و بهترین نهادی که می‌تواند در این زمینه مؤثر واقع شود، صندوق بازنشستگی کشوری است، تأکید کرد: «استانداری برای هماهنگی بین‌دستگاهی ازجمله شهرداری‌ها، بهزیستی، اداره کل تربیت‌بدنی و دانشگاه علوم پزشکی برای ورود به برنامه‌های ورزشی، آموزشی و فرهنگی سالمندان آمادگی لازم را دارد تا از هزینه‌های زیادی که یک سالمند با بیماری‌های جسمی و روحی به جامعه وارد می‌کند بکاهد؛ اما خواست و مطالبه صندوق بازنشستگی کشوری نیز در این زمینه حائز اهمیت است.»
به گفته وی، صندوق به تعهدات خود در ساخت سالن چندمنظوره بازنشستگان در پارک باهنر عمل نکرده، در صورتی که از محل اعتبارات استانی تاکنون ۵۰۰ میلیون تومان برای آن هزینه شده است. «صندوق بازنشستگی کشوری به‌عنوان متولی این سالنِ وابسته به خانه امید باید با تأمین اعتبارات لازم از تکمیل این پروژه حمایت کند. مجموعه ورزشی استانداری نیز برای استفاده بازنشستگان استانداری، فرمانداری‌ها و شهرداری از امکانات ورزشی به شکل رایگان آمادگی لازم را دارد. همچنین از نهادهای دولتی خواسته‌ایم امکان استفاده از تجهیزات ورزشی خود را برای بازنشستگان فراهم کنند.»
وی با اشاره به حضور نمایندگان سالمندان در کارگروه فرهنگی-اجتماعی استانداری با هدف ارتقای خدمات ورزشی، تفریحی و آموزشی بیان داشت: «در کارگروه سلامت و شورای سالمندی استان آمادگی اجرای برنامه‌های ورزشی، فرهنگی و تفریحی را در سطح پارک‌ها برای ارتقای سلامت روحی و جسمی سالمندان مورد توجه قرار داده‌ایم. همچنین برای ورود به برنامه‌های مشارکتی آموزشی و بهداشتی بازنشستگان در این کارگروه‌ها آمادگی لازم وجود دارد تا با در اختیار قرار دادن کارشناس آلزایمر، تغذیه و مشاور پزشکی رایگان به آموزش و سلامت بازنشستگان کشوری کمک شود.»
کارشناس و رابط خانه امید در صندوق بازنشستگی کشوری کرمان گفت: «توسعه ساختارهای ورزشی برای افزایش تحرک بازنشستگان ضروری است و تکمیل و تجهیز سالن ورزشی پارک شهید باهنر کرمان یکی از مهم‌ترین خواسته‌های بازنشستگان است.»
رضا فروغی‌فر افزود: «باید امکان بازدید از خانه‌های امید سراسر کشور برای مدیران و کارشناسان فراهم شود تا از تجارب دیگر استان‌ها برای توسعه فعالیت‌های خانه امید استفاده شود. همچنین زمینه برگزاری تورهای گردشگری برای بازنشستگان خانه امید با هدف بازدید از خانه‌های امید دیگر شهرستان‌ها فراهم شود.»
مدیرکل امور اجتماعی استانداری کرمان با اشاره به ضرورت ایجاد معاونت سالمندی در نهادهای دولتی افزود: «لازم است معاونت اجتماعی هر دستگاه را با عنوان معاونت اجتماعی و سالمندی تعریف کنیم. چنین ساختاری تمام جامعه سالمندی را تحت پوشش قرار می‌دهد و با برنامه‌ریزی مدون و روشن به جلو حرکت می‌کند. در این صورت وضع موجود و افق‌های ۵ تا ۱۰ سال آینده جمعیت سالمندی بهتر پیش‌بینی می‌شود. مجلس شورای اسلامی نیز باید فراکسیونی با عنوان فراکسیون سالمندان ایجاد کند تا قوانینی را به نفع صندوق‌های بازنشستگی، بازنشستگان و سالمندان تصویب کند.»
موسی‌پور بیان داشت: «پیشنهاد می‌شود صندوق بازنشستگی کشوری با حضور مدیران استانی صندوق، رئیس سازمان بهزیستی کشور و نماینده وزارت بهداشت و درمان، نشستی برای مدیران امور اجتماعی استانداری‌های سراسر کشور در تهران برگزار کند و برنامه‌های خود را مطرح کند، ازجمله برنامه توسعه خانه‌های امید که نیاز به همکاری استانداری و دیگر سازمان‌های استانی دارد. تا به این ترتیب به نتیجه مطلوبی در زمینه بازنشستگان برسیم و شاهد تحرک مثبت در کل صندوق‌های بازنشستگی کشوری باشیم.»
وی اظهار داشت: «از آنجایی که بازنشستگان به بلوغ فکری و سازمانی رسیده‌اند، باید در دستگاه‌های اجرایی به‌عنوان بازوی مشورتی از آنها استفاده شود؛ بنابراین اگر صندوق بازنشستگی طرحی در این زمینه ارائه دهد، استانداری به‌عنوان نهاد حاکمیتی آمادگی کامل برای تعاملات بین‌دستگاهی را در این زمینه دارد.»
موسی‌پور ضمن دعوت از فعالان مدنی برای تأسیس سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه سالمندی گفت: «جامعه باید قشر سالمند را بفهمد. باید به سمتی برویم که مسئله بحران سالمندی را در کشور به سازمان‌های مردم‌نهاد بشناسانیم. از این رو، اگر درخواست‌های سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه سالمندان به استانداری ارائه شود در کمتر از یک ماه مجوزهای لازم برای فعالیت آنان صادر می‌شود.»
وی با بیان اینکه افزایش سفرها باید به برنامه‌های اولویت‌دار دوران سالمندی تبدیل شود، تأکید کرد: «سفرهای کوتاه بین‌استانی و درون‌استانی به سلامت روحی بازنشستگان کمک می‌کند. از این رو باید زمینه‌ای فراهم کنیم تا سالمندان بیشتر به سفر بروند. استانداری آمادگی دارد در همین فصل میزبان بازنشستگان دیگر استان‌ها در تفرجگاه‌های استان کرمان باشد.»
احمد دهقانی، بازنشسته آموزش‌وپرورش که به صورت افتخاری مدیریت خانه امید کرمان را بر عهده دارد، گفت: «سال گذشته ۲۵ هزار و ۶۳۶ بازنشسته برای استفاده از خدمات عینک، سمعک، عصا و مشاوره، چاپ فیش و حکم بازنشستگی، صدور کارت منزلت، کتابخانه، پزشک، وام و کلاس‌های آموزشی به خانه امید مراجعه کردند. امسال نیز تاکنون ۱۲ هزار و ۸ نفر مراجعه‌کننده داشته‌ایم.»
وی ادامه داد: «سال گذشته یک هزار و ۱۵۹ بازنشسته برای تورهای مسافرتی ثبت‌نام کردند که بیشترین مسافرت با آمار ۷۷۸ نفر برای سفر به مشهد بود. در چهارماهه امسال ۵۷۳ نفر ثبت‌نام کردند که بیشترین مسافرت با آمار ۴۶۸ نفر برای سفر به مشهد بوده است.»
دهقانی بیان داشت: «کتابخانه خانه امید دارای ۷ هزار و ۳۶۰ جلد کتاب در قالب علمی، داستانی، ادبی، تاریخی، فرهنگی، هنری، ورزشی و مذهبی و اجتماعی است. سال گذشته یک هزار و ۱۰۰ نفر مراجعه‌کننده داشته و امسال در چهارماهه نخست ۴۰۰ نفر از این کتابخانه کتاب امانت گرفته‌اند. برخی نیز در سالن مطالعه کتابخانه به مطالعه کتاب می‌پردازند. همچنین قفسه‌ای جداگانه برای تألیفات بازنشستگان خانه امید در نظر گرفته‌ایم که بیشتر تاریخی، ادبی و اجتماعی است.»
احتیاجات بازنشستگان اعم از فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، روحی، روانی، بهداشتی و درمانی نیازمند نگاه حمایتی نهادهای مختلف است تا کیفیت ارائه خدمات، شرایط زندگی، نقش، منزلت و جایگاه آنان در جامعه ارتقا یابد. در این بین، خانه‌های امید محلی برای نشر و تبادل اطلاعات، حمایت، ساماندهی برنامه‌های جامع‌نگر بازنشستگی، آموزش و توسعه سیاست‌ها برای پیشبرد سلامت عمومی و ارتقای کیفیت زندگی بازنشستگان و سالمندان خواهند بود و زمینه بازبینی نگرش موجود به دوران بازنشستگی را فراهم می‌کنند.
گزارش: مینا شیروانی ناغانی
