معرفی کتاب

مختصری پیرامون کتاب های  ایران عصر ناصری ۱ و ۲

در قرن نوزدهم میلادی که ایران زیر نفوذ روزافزون استعمارگران انگلیسی و تزارهای روسی بود یک نفر مستشرق سوئدی به نام سِوِن هدین پا به ایران گذارد و همه ابعاد و جوانب و اوضاع اجتماعی و سیاسی  آن را با دیدگاهی بی طرفانه ارزیابی  و به رشته تحریر درآورد.  سفرنامه وی  با عنوان ” سفر به ایران از راه قفقاز و بین النهرین در سال ۱۸۸۷ میلادی در استکهلم چاپ و انتشاریافت. کتاب دریکصد و سی و پنج سال پس از انتشار تبدیل به کتابی نایاب شده  بود و می بایست در آنتیک فروشی ها  و عتیقه فروشی های شمال اروپا بدنبال آن می گشتیم. پس از سختی ها و مرارت فراوان که سی و یک سال به طول انجامید  کتاب را یافته و آن را ترجمه و انتشاردادم. (انتشارات پیام آزادی -۱۴۰۱)

سفارت جمهوری اسلامی ایران  در استکهلم  تعدادزیادی از این کتاب را از اینجانب خریداری نمود و در اختیار رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در استکهلم  قرار دادو آنها نیز برای همه کتابخانه های سوئد  آن را ارسال نمودند تا در اختیار فارسی زبانان قرار بگیرد. سفارت سوئد در تهران نیز با علاقمندی فراوان  تعداد زیادی را از اینجانب خریداری نمود تا بعنوان هدیه در اختیار علاقمندان قراردهد.

در سال ۱۸۹۰ نویسنده نزد پادشاه اسکار( پادشاه وقت سوئد و نروژ) رفته و پادشاه اسکار به او اظهار می کند که در پاسخ به مدال تمثال همایونی ناصرالدن شاه قصد دارد که مدال صرافیم ( نشان عالی دربارپادشاهی سوئد) را بوسیله نویسنده و ۳ نفر دیگر در قالب یک هیات سیاسی به ایران فرستاده و آن را به ناصرالدین شاه اهداء کند. ثمره سفر هیات مذکور کتاب سفرنامه دوم سون هدین با عنوان ” هیات سیاسی پادشاه اسکار نزد شاه ایران ” مرکب از ۴۶ فصل و ۴۷۹ صفحه شد که در سال ۱۸۹۱ در استکهلم انتشاریافت. البته سفرنامه دوم وی نیز در لابلای برگهای تاریخ مدفون گردید.

هنگامی که من متوجه وجود سفرنامه دوم وی شدم  آن را از بنیاد نویسنده ( نویسنده دارای بنیادی در سوئد به همین نام است ) در استکهلم درخواست نمودم که به وسیله مسافری امین ۱ نسخه از آن را به من رساندند و به مدت ۴ ماه آن را نیز ترجمه و آماده چاپ نمودم. نویسنده پس از اعطای نشان از سوی هیات به ناصرالدین شاه قاجار از هیات جدا شده و در ایران می ماند و به همراه شاه به ییلاق دره لار می رود. در آنجا به قله دماوند صعود نموده، آن را اندازه گیری و فتح می کند.  در واقع کتاب ایران عصر ناصری ۲  سفرنامه دوم سون هدین مستشرق وجغرافی دان معروف سوئدی به ایران است که هرصفحه ازآن گنجینه ای تاریخی وکم نظیر  و انبوهی از اطلاعات  مدفون شده در لا بلای برگهای تاریخ  مربوط به رویدادها و وقایع ایران و نشانگر وضعیت اجتماعی و سیاسی کشورو مناسبات  سیاسی ایران با قدرت های بیگانه درآن عصراست ونویسنده بی طرفانه  آن ها را با دقت به تصویر کشیده است و حقایقی تاریخی را فاش ساخته که کمتر مورخی از آن مطلع یا تاکنون به آنها پرداخته است. می توان این کتاب را مرجعی قابل استناد برای بخشی ازتاریخ دیپلماسی ایران در اعصار گذشته خواند. او در این کتاب هسته اصلی قدرت و حاکمیت وقت ایران را با ظرافت و دقت تمام شکافته و در حالیکه خود شاهد حقیقی ماجرا بوده ماهیت آن را شرح داده، تحلیل نموده و بازیگران وقت صحنه سیاست و حکومت ایران را با گرایشات آنان معرفی نموده است.

او در این کتاب به میزان نفوذ استعمارگران انگلیسی و تزارهای روسی در ایران به مثابه یک بیماری فراگیر برپیکره ایران اشاره دارد. او در این نوشته به ارتش و وضعیت نظامی و دفاعی ایران پرداخته و آن را تشریح  و به تحلیل کشیده است. همچنین به شرایط و وضعیت تحصیل علوم در ایران و تنها دانشگاه وقت ( دارالفنون ) نیز به تفصیل پرداخته است. نویسنده  در سال ۱۸۹۲( دو سال پس از انتشار این کتاب ) فصول ۳۹ ، ۴۰ و  ۴۱ ازاین کتاب که در باره قله دماوند وشرح کامل  صعود وی به قله و فتح آن و اندازه گیری میزان ارتفاع قله است  و مقایسه آن با میزان ارتفاعی که سایر اروپائیان به دست آورده اند را به صورت خلاصه در ۳۲ صفحه  به پایان نامه دکترای خود تبدیل و آن را  به زبان آلمانی   و  با عنوان ” دماوند براساس تجربه و مشاهدات شخصی ” به دانشگاه هِلّه  دربرلین ارائه و به وسیله آن به اخذ درجه  دکترا در رشته جغرافیا از آن دانشگاه نائل گردید .

با تشکر- وحید صابری مقدم – ۵/۱۲/۱۴۰۲

فهرست کتاب: