سرپناه مناسب برای سالمندان در دوران کرونا کجاست؟
همان طور که می دانیم، بیشترین میزان مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ در جهان و ایران، در سالمندان بالای ۶۵ سال بوده است. اخیرا ژورنال Lancet healthy longevity به بحث در مورد عوامل موثر بر افزایش مرگ‌ومیر سالمندان در پاندمی کروناویروس پرداخته است.
مقاله اصلی یک مطالعه هم‌گروهی مشاهده‌ای مبتنی بر جمعیت در سوئد است که مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ در سالمندان بالای ۷۰ سال و عوامل خطر مرتبط با آن را طی موج اول اپیدمی از ماه مارس تا مه، با استفاده از داده‌های جمعیتی بیش از ۲۰۰ هزار نفر سالمند ساکن استکهلم بررسی کرده است.
اگرچه این مطالعه مربوط به سوئد است؛ اما نتایج کاربردی فراوانی دارد که حتی در شرایط کشور ما نیز می تواند کمک‌کننده باشد. عوامل خطری که در این مطالعه با افزایش مرگ‌ومیر سالمندان همراه بوده‌اند، عبارتند از:
۱- زندگی در خانه سالمندان؛ این سالمندان بیشترین نرخ افزایش مرگ‌ومیر را داشته‌اند.
۲- زندگی با سایر بزرگسالان با سن کمتر از ۶۶ سال که در سن کار و فعالیت هستند و یا وجود حداقل یک کودک زیر ۱۶ سال در منزل؛ خطر مرگ ناشی از کووید-۱۹ در این سالمندان در مقایسه با سالمندانی که با افراد بالاتر از ۶۶سال زندگی می‌کرده‌اند، ۶۰درصد بالاتر بوده است (مثلا زندگی با همسر سالمند در مقایسه با زندگی با فرزندان با مرگ و میر کمتری همراه بوده است).
۳- تنها زندگی کردن فرد سالمند؛ این سالمندان مرگ و میری مشابه سالمندانی داشتند که با افراد جوان‌تر زندگی می‌کردند. علت این موضوع، عدم‌وجود حمایت اجتماعی برای انجام خرید دارو یا مایحتاج روزانه است که باعث می‌شود این سالمندان در خارج از منزل و موقع خرید نتوانند فاصله فیزیکی را با دیگران رعایت کنند.
۴- سکونت سالمند در محله‌های شلوغ و پرجمعیت؛ در این گروه در مقایسه با کسانی که در این شرایط نبودند، خطر مرگ ناشی از کووید-۱۹، به میزان ۷۰ درصد بالاتر بود.
۵- سکونت سالمند در خانه‌های شلوغ و پرازدحام؛ خطر مرگ ناشی از کووید-۱۹ در این گروه دو برابر سالمندانی بود که در خانه های با حداقل جمعیت زندگی می کردند.
نویسندگان اینگونه نتیجه‌گیری کردهاند که تماس با بزرگسالان در سن کار و فعالیت چه در منزل، خانه سالمندان (تماس با مراقبین و یا ملاقات‌کنندگان) و یا در محلات شلوغ و پرتراکم، با مرگ‌ومیر بیشتر در سالمندان بالای ۷۰ سال ارتباط مستقل دارد.
اگرچه از ابتدای اپیدمی مشخص شد که سالمندان ساکن در خانه های سالمندان در خطر بالایی از مرگ و میر کووید-۱۹ هستند، اما این مطالعه تصویر نگران کننده ای از خطراتی که کروناویروس برای سالمندان ساکن در منازل و محلات مختلف دارد ترسیم کرده است. در واقع، بدون رعایت اصول فاصله‌گذاری فیزیکی توسط سایر گروه های سنی و افراد جوان‌تر، انتظار نمی‌رود که پناه گرفتن سالمندان در خانه ها برای آنها حفاظت‌کننده باشد.
این نتایج نشانگر ناکافی بودن توصیه به ماندن سالمندان در خانه‌هایی است که به خصوص افرادی از چندین نسل مختلف مانند عروس و داماد، فرزندان و نوه‌ها، بدون رعایت اصول پیشگیرانه، در آن خانه زندگی می‌کنند و یا رفت‌وآمد مداوم دارند.
همین‌طور که با بهبود اقدامات و استفاده از تجهیزات پیشگیرانه، انتظار می‌رود مرگ‌ومیر در خانه‌های سالمندان رو به کاهش بگذارد، وضعیت سالمندان در خانوارهای چندنسلی ساکن در یک منزل، نیاز به بررسی موشکافانه‌تری دارد. اگرچه فرد سالمند در چنین منازلی، حمایت عاطفی و جسمی قابل‌توجهی از افراد خانواده و مراقبین جوان‌تر از خود دریافت می‌کند؛ اما درعین‌حال، ممکن است خطر قابل توجهی از نظر مواجهه با کروناویروس برای وی ایجاد شود.
تنها گذاشتن سالمندان بدون تامین لوازم و امکانات مورد نیاز جهت آسایش آنها نیز راه‌حل خوبی نیست و با افزایش مرگ‌ومیر همراه است. کمترین مرگ‌ومیر در سالمندانی دیده شد که با سالمندی دیگر، مثلا همسر خود، زندگی می‌کردند.
یک محدودیت این مطالعه عدم بررسی میزان مرگ‌ومیر در سالمندان ساکن در خانوارهای دارای کودک (مثلا نوه‌ها) هست. اگرچه به نظر می‌رسد زندگی با کودکان نیز خطر بالایی برای سالمندان از نظر مواجهه با کروناویروس داشته است اما برای این نتیجه گیری نیاز به مطالعات بیشتری وجود دارد.
انجام تست‌های بیشتر، بیماریابی فعال، شستشوی دست‌ها و استفاده از ماسک در بیرون از منزل از جمله اقدامات اثرگذار در کاهش آلودگی و انتشار عفونت هستند، اما بعید است که چنین اقداماتی از انتقال بیماری در درون خانوارها و بین کسانی که زیر یک سقف زندگی می‌کنند، جلوگیری کند. بنابراین، با تداوم پاندمی، برای محافظت از سالمندان، به اقدامات پیشگیرانه بهتری در سطح خانوار نیازمندیم.
آنچه مسلم است اینکه در نهایت و با در دسترس قرار گرفتن واکسن مناسب و اثربخش، بهترین اقدام این است که سالمندان و افراد هم‌خانه آنها جزء اولین دریافت کنندگان واکسن باشند. اما تا آن زمان، فقط با تدوین و پیاده سازی یک راهبرد جامع بهداشت عمومی، می‌توان بار غیرمتعارف مرگ‌ومیر سالمندان در این اپیدمی را کاهش داد. به خصوص کنترل بیماری و کاهش انتقال آن در سطح جامعه، اصلی‌ترین رویکرد ریشه‌ای برای کاهش بیماری و مرگ‌ومیر در سالمندان است.
