زندگی و زمانه‌ی میرزا محمدعلی دولتشاه

بخشی از کتاب 

شاهزاده محمد علی میرزا را بزرگترین فرزند پسر باباخان قاجار فتح علیشاه بعدی دانسته اند که از نظر ارشدیت سن اولین پسر در میان تعداد فرزندان دختر و پسر فتح علیشاه بوده که از مادری گرجی الاصل و زیباروی در شب هفتم ربیع الثانی سال ۱۲۰۳هـ.ق در قصبه ی (نوای) مازندران چشم به جهان گشوده است مادر دولتشاه از خاندان نزیگارا شویلی گرجستانی بود که اسارت ایرانیان درآمده و به جهت زیبایی فوق العاده ای که داشته فتح علیشاه قبل از رسیدن به سلطنت او را به همسری خود درآورد و نام زیباچهر را براو نهاد. زیباچهرخانم غیر از محمد علی میرزا دختری نیز به نام عصمت قاجار داشته که هر دو از ذوق هنری و ادبی بهره مند بودند، عصمت قاجار علاوه بر طبع شعر از استعداد هنری و خوشنویسی نیز بهره برده و خط، مخصوصاً خط نسخ را زیبا می نوشته است.

فتح علیشاه به محمد علی میرزا علاقه ی بسیار داشت این پسر چون دارای استعداد قابل توجهی بود، به سرعت ترقی کرد و مراتب و مدارج لازمه را پیمود و در رأس مقامات و مسئولیت های مختلف چنان لیاقت و کاردانی و رشادت نشان داد که مورد رشک اطرافیان و وحشت دشمنان ایران قرار گرفت او در برخی لشکر کشی ها شرکت میجست یا فرماندهی داشت با پیروزیهای درخشانی که در اغلب این جنگها بدست می آورد، مایه ی افتخار ایران میگردید شاهزاده دولتشاه گذشته از رشادت فوق العاده و استعداد سلحشوری و جنگاوری به برقراری عدل و امن نیز توجه بسیار داشته در محلهای مأموریتی خود اراضی وسیعی را زیر کشت برد و حاصل خیر ساخت و کشاورزی را رونق بخشید، برای توسعه ی زراعت به سدسازی پرداخت عماراتی ساخت و بناهای نیمه تمام را به اتمام رساند، یاغیان و راهزنان را قلع و قمع ،نمود و امنیت جاده ها را تأمین کرد، ولی با این همه کفایت و کاردانی چون مادرش از طایفه ی قاجاریه ،نبود به ولیعهدی نرسید اگرچه همان طور که گفته شد، نخستین پسر فتح علیشاه بود و ولیعهدی را حق خود میدانست لذا از این بابت آزرده خاطر بود و به عباس میرزا نایب السلطنه رشک می،بُرد ،نوشته اند روزی در جشنی شرکت کرد که تنها عباس میرزا حق بستن شمشیر داشت و دیگران این حق را نداشتند او با شمشیر در آن جشن حضور یافت و وقتی علت این امر و عدم اطاعت از فرمان پادشاه را از وی جویا شدند، گفته بود: من مرد رزم هستم و باید همیشه مسلح باشم اینجا هم در صورتی بیسلاح خواهم ماند که بتوانند شمشیر مرا به زور از من بگیرند.

فهرست کتاب