مدیر برنامه طرح راهاندازی دانشگاه سومین نسل سنی (U3A) با تاکید بر ضرورت تغییر نگاه به پدیده سالمندی و تقویت همکاری‌های بین بخشی برای مواجهه با سالخوردگی جمعیت کشور طی سال های آینده، از راهاندازی این مجموعه در راستای اهداف سند ملی سالمندان کشور و با هدف توانمندسازی سالمندان، ارتقای خود مراقبتی و کیفیت زندگی و همچنین سالمندی سالم، پویا و فعال خبر داد.
دکتر سیده صالحه مرتضوی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به شعار روز جهانی سالمند با عنوان “کرونا، فرصتی برای تغییر نگاه به سالمندان” و با تاکید بر اینکه این تغییر نگاه باید در کلیه سطوح و ابعاد جامعه محقق شود، اظهار کرد: اگرچه سالمندی و افزایش طول عمر از بزرگترین موفقیت‌های بشر بوده، ولی در صورت عدم برنامه ریزی مناسب، می‌تواند کشورها و جوامع را دچار چالش کند.
ضرورت نگاه ویژه مسئولین سلامت کشور به مساله سالخوردگی جمعیت
وی توضیح داد: به عنوان نمونه بسیاری از بیماری‌ها همچون فشار خون، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی در سالمندان شایع تر است، بنابراین با افزایش تعداد افراد سالمند در جامعه و سالخورده شدن جمعیت کشور، نیازهای سیستم سلامت تغییر خواهد کرد و برنامه‌ریزی برای این مهم نیاز به نگاه ویژه مسئولین سلامت کشور از هم اکنون دارد.
این دکترای سالمند شناسی مساله قابل توجه بعدی را بازنشستگی عنوان کرد و گفت: اتفاق دیگری که با سالخوردگی جمعیت کشور رخ می‌دهد، کاهش نیروی کار فعال جامعه است. بازنشستگی تبعات متفاوتی دارد که بحث بیمه و پرداخت حقوق بازنشستگی از ساده ترین آنهاست.
به گفته وی، صندوق‌های بیمه همواره یک ورودی یعنی پرداخت بیمه از سوی نیروی کار و یک خروجی یعنی دریافت حقوق از سوی بازنشستگان دارند که اگر تعادل بین این ورودی و خروجی با افزایش جمعیت سالمندی کشور به هم بریزد و ازسویی برای آن برنامه‌ریزی نشده باشد، این مساله عوارض وتبعات گسترده‌ای به دنبال دارد.
تغییر رویکرد نسبت به مساله سالمندی باید در همه ابعاد و بدنه کشور جاری شود
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران مجددا با اشاره به شعار روز جهانی سالمند یعنی تغییر نگاه به سالمندان، عنوان کرد: اگر خواهان تغییر و پیشرفتی در حوزه سالمندی هستیم، این تغییر رویکرد باید در همه ابعاد و بدنه کشور ساری و جاری شود، چراکه فعالیت و ارایه خدمت در حوزه سالمندی نیازمند هماهنگی بین بخشی وسیع در تمام ابعاد و جوانب کار است.
وی با بیان اینکه سالمندان گنجینه‌های کشور هستند، گفت: سالمندی یک فرصت و موفقیت بزرگ برای کشورها محسوب می‌شود، البته به شرطی که از قبل برای مواجهه با آن برنامه‌ریزی درستی شده باشد. به عبارت دیگر باید از ابتدا برای مواجهه با تبعات سالخوردگی جمعیت کشور برنامه‌ریزی کرده و آن را به درستی مدیریت کرد.
نبود نیروی متخصص کافی برای خدمت رسانی به سالمندان
دکتر مرتضوی یکی از چالش‌های کشور در مواجهه با سالمندی جمعیت را نبود نیروی متخصص کافی برای خدمت رسانی به سالمندان دانست و گفت: البته این چالشی است که اکثر کشورهای دنیا با آن مواجهند، لذا برنامه‌ریزی برای توانمندسازی سالمندان جهت مدیریت بخشی از نیازهای خود یکی از راهکارهایی است که برای رفع این چالش در نظر گرفته شده است.
این دکترای سالمند شناسی ارایه آموزش‌هایی با هدف ارتقای دانش و مهارت سالمندان را در این زمینه موثر دانست و ادامه داد: از آنجاکه نوع و شرایط آموزش سالمند با ارایه آموزش به کودکان و بزرگسالان متفاوت است، لذا دنیا به سمت ایجاد فضاهای آموزشی خاص خود سالمندان حرکت کرده است.
مهمترین اهداف از راهاندازی دانشگاه سالمندان
مرتضوی در این رابطه به راهاندازی دانشگاه‌های سالمندان با عنوان دانشگاه سومین نسل سنی (U3A) اشاره کرد و گفت: این دانشگاه‌ها افراد در آستانه بازنشستگی و بازنشستگان را پوشش داده و هدف اصلی آن توانمندسازی سالمندان، ارتقای خود مراقبتی و کیفیت زندگی آنها و ایجاد یک زندگی سالم، پویا و فعال در دوره سالمندی است.
وی به سایر اهدافی که در این دانشگاه ها دنبال می شود اشاره کرد و گفت: سالمندان بعد از بازنشستگی به نوعی از جامعه جدا شده و دچار انزوای اجتماعی می شوند، دانشگاه‌های سومین نسل سنی می خواهد سالمند را به جامعه برگردانده و از تبعات منفی انزوای اجتماعی همچون گوشه‌گیری و افسردگی جلوگیری کند.
وی به اشتراک گذاری تجربیات سالمندان به عنوان گنجینه‌های دانش و تجربه در یک فضا و بستر مناسب را از دیگر اهداف این نوع دانشگاه‌ها بیان کرد و ادامه داد: کاهش شکاف بین نسلی هدف دیگر این دانشگاه است، به عبارتی نسل جدید به دلیل استفاده از ابزارهای الکترونیک جدید، دنیای اینترنت و شبکه‌های مجازی به میزان زیادی از نسل قدیم فاصله گرفته، دنیایی که کاملا برای سالمندان و نسل‌های گذشته غریبه بوده و یادگیری کاربرد این ابزار و فضای جدید در فضاهای معمول خیلی برای سالمند ساده و جذاب نیست، لذا یکی از آموزش هایی که در این دانشگاه مدنظر قرار گرفته، آشنایی با شبکه‌ها و فضاهای مجازی و آموزش کارکرد آنها با هدف ایجاد ادبیات مشترک بین نسل قدیم و جدید و کاهش این شکاف بین نسلی است.
مدیر طرح راهاندازی دانشگاه سومین نسل سنی در ایران، مباحث کارآفرینی را از دیگر آموزش‌های دارای اولویت این دانشگاه عنوان کرد و گفت: از این طریق سالمندان ضمن کسب مهارت‌های کارآفرینی، پس از بازنشستگی نیز به فضای کار برگشته و در کنار داشتن یک زندگی فعال و پویا، می توانند نسبت به کسب درآمد نیز اقدام کنند.
دانشگاه‌های سالمندی در دنیا چگونه اداره می‌شوند؟
این عضو هیات علمی دانشگاه ایران با بیان اینکه دانشگاه‌های سالمندی در دنیا با دو رویکرد فرانسوی و انگلیسی اداره می‌شوند، اظهار کرد: در رویکرد فرانسوی دانشگاه‌های سالمندی وابسته به دانشگاه‌های دولتی بوده و ارایه آموزش‌های استاندارد آکادمیک در این دانشگاه‌ها اهمیت زیادی دارد؛ در حالیکه در مدل و رویکرد انگلیسی، دانشگاه‌های سالمندی نهادهایی خودگردان بوده که توسط خود سالمندان اداره شده و هزینه‌ها نیز توسط خود سالمندان پرداخت می‌شود.
وی با بیان اینکه دانشگاه‌های سالمندان در اکثر کشورها با صدها شعبه راهاندازی شده و فعالیت می‌کند، ادامه داد: اکثرا از این دو مدل تبعیت کرده و ساختار آن را با شرایط کشور خود منطبق کرده‌اند، تا جاییکه انجمن بین‌الملی نیز برای دانشگاه سالمندی راهاندازی شده است.
جزییات اجرای طرح دانشگاه سومین نسل سنی در ایران
مرتضوی در این بخش گفت‌وگو با اشاره به جزییات اجرای طرح دانشگاه سومین نسل سنی در ایران، اظهار کرد: بر این اساس اجرای طرح بومی‌سازی دانشگاه سالمندی با توجه به شرایط کشور و اجرای پایلوت آن از سوی وزارت بهداشت به دانشگاه علوم پزشکی ایران واگذار شده است.
وی با اشاره به انجام مطالعات گسترده و انجام مصاحبه‌ها و برگزاری جلسات متعدد با متخصصان حوزه سالمندی و خود سالمندان برای نهایی شدن طرح، خاطرنشان کرد: ماحصل این مطالعه، تدوین و طراحی مدل بومی دانشگاه سالمندی است که مراحل نهایی برای اجرا را طی می‌کند.
مرتضوی با بیان اینکه تمامی ذینعان حوزه سالمندی در اداره مدل بومی دانشگاه سالمندی دخیل هستند، اظهار کرد: در دانشگاه سالمندی تنها وزارت بهداشت درگیر نبوده، بلکه دانشگاه‌های زیر مجموعه وزارت علوم نیز در آموزش‌ها نقش دارند.
وی با اشاره به سایر همکاران این طرح، گفت: شهرداری با وجود دارا بودن بستر و پتانسیل بالا در زمینه ارایه آموزش به سالمندان در فرهنگسراها و سراهای محله، بهزیستی با پوشش مجموعه بزرگی از سالمندان و همچنین خیرین همیشه در صحنه از دیگر همکاران این طرح هستند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به برخی از زیرساخت‌های اجرای این طرح، گفت: تولید محتوای مناسب برای سالمندان و دوره‌های آموزشی مطابق با نیاز سالمندان از زیرساخت های اولیه مورد نیاز برای اجرای این طرح بوده که با تشکیل کمیته‌های تخصصی نسبت به تدوین محتوا در بخش‌های مختلفی همچون تغذیه سالمندان، سلامت روان سالمندان، فعالیت فیزیکی و ورزش در دوره سالمندی و سایر حوزه‌های مورد نیاز اقدام شده است. همچنین در ادامه یک تیم تخصصی آموزش سلامت، محتواهای تخصصی تولید شده را به محتوای ساده‌تری برای سالمندان تبدیل می‌کند.
مرتضوی مساله بعدی را تربیت نیرو برای آموزش به سالمندان بیان کرد و گفت: این افراد باید نحوه و چگونگی آموزش به سالمندان را آموزش ببینند که در همین راستا دوره‌هایی برای آموزش مربیان تعریف شد که گذراندن این دوره‌ها برای مربیان الزامی است.
مجری طرح با بیان اینکه در حال حاضر نمونه‌ای از دانشگاه سالمندان در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در حال اجراست، گفت: این دانشگاه از سال ۹۱ یک مدل از دانشگاه سالمندی را راهاندازی کرده و طی آن با تعریف دوره‌های آموزشی مورد نیاز نسبت به آموزش سالمندان اقدام می کند، با این حال این مدل قابل تسری و اجرا در کل کشور نیست، بر همین اساس وزارت بهداشت، سفارش تدوین و طراحی مدل بومی دانشگاه سالمندان برای اجرا در کل کشور را به دانشگاه علوم پزشکی ایران واگذار کرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه آموزش‌های مدل بومی دانشگاه سالمندان در قالب دوره‌های کوتاه مدت مهارتی ارایه می‌شود، گفت: این دوره‌ها بر حسب نیاز سالمندان و با هدف ارتقای دانش، سطح سواد سلامت و همچنین ارتقای مهارت سالمندان برای داشتن یک زندگی فعال، پویا و سالم در دوره سالمندی و بازنشستگی طراحی شده است.
مدیر اجرایی طرح راهاندازی دانشگاه سومین نسل سنی در خاتمه با بیان اینکه کلیه زیرساخت های لازم برای اجرای این طرح در حال آماده سازی است، گفت: اجرای این طرح به دلیل شیوع کرونا و شرایط ایجاد شده به تعویق افتاده و ما از این فرصت برای مجازی سازی دوره‌ها استفاده کرده‌ایم تا به محض فراهم شدن شرایط مساعد، نسبت به اجرای پایلوت طرح در دانشگاه علوم پزشکی ایران و سپس تسری آن در سراسر کشور اقدام کنیم.